Câu Chuyện Về Nước Mỹ

Tác giả là một nhà giáo hưu trí, cư dân Riverside, đã góp nhiều bài viết đặc biệt cho giải thưởng Việt Báo từ năm đầu tiên, và nhận giải Chung Kết Viết Về Nước Mỹ 2009. Sau đây là bài viết mới nhất của ông.

Việt Nam - quốc gia có truyền thống làm nước mắm lâu đời

Lịch sử nước mắm Việt Nam so với các quốc gia ở Đông Nam Á là nơi có truyền thống làm mắm lâu đời nhất. Điều này được minh chứng thông qua tài liệu mà sử sách để lại, hai chữ nước mắm được đề cập sớm nhất (tới thời điểm hiện tại) trong Đại Việt sử ký toàn thư (Ngô Sỹ Liên soạn).

Cụ thể, trong Đại Việt sử ký toàn thư, ở mục kỷ nhà Lê (Đại Hành hoàng đế) khi nói về năm Đinh Dậu, năm thứ 4 (997) có đoạn: "Trước kia sứ Tống sang thường mượn tiếng cống nước mắm để nhân thể bắt đóng góp"…

Vậy theo sử liệu, trước năm 997, nước ta đã có nước mắm để cống. Còn có từ bao giờ, ra sao, ai là ông tổ của nước mắm ở Việt Nam, vẫn còn là một bí ẩn.

Như vậy nguồn gốc nước mắm Việt Nam có từ rất lâu đời, đủ cơ sở để chúng ta tin rằng đây được xem là quốc hồn - quốc túy mà người Việt ngày nay vẫn đang gìn giữ, phát triển trở thành gia vị rất đặc trưng phân phối trên toàn thế giới rất đáng để tự hào.

La Mã cổ đại - “tiền thân” của nước mắm ngày nay

Cách đây 2000 năm (năm thứ 27 TCN) vào thời La Mã cổ đại, xuất hiện một loại gia vị đặc biệt gần giống nước mắm ngày nay, có tên là garum. Garum được tìm thấy đầu tiên ở Hy Lạp, trong những chiếc vò cổ trên các con tàu bị đắm. Sau đó, người ta dần phát hiện ra các xưởng sản xuất Garum cổ tại Ý, với qui mô lớn nhất là ở Pompeii. Ngày nay, các bình gốm đựng Garum vẫn được trưng bày trong bảo tàng ở thành phố Pompeii.

Các nhà khoa học đã phân tích vài mẫu garum cổ còn sót lại. Kết quả, các acid amin, chất mặn ngọt có trong Garum giống với các thành phần của nước mắm chúng ta đang ăn.

*Cũng có giả thuyết nước mắm bắt đầu từ Carthage - một nước cộng hòa cổ, sau này bị La Mã chiếm mất và hiện là một phần của Tunisia, châu Phi. Sau khi La Mã chiếm mất đã lấy luôn quy trình ủ cá của Carthage và nhiều cơ sở nước mắm bắt đầu nở rộ khắp châu Âu.

Vào thời bấy giờ, Garum được sản xuất bằng nhiều phương pháp và từ các loại nguyên liệu khác nhau. Ban đầu garum là loại nước lên men thu về sau khi ủ các phần thừa như ruột cá, mang cá, vây cá... trong muối. Dần dà người La Mã chuyển sang ủ nước mắm bằng các mẻ cá nguyên con. Người La Mã dùng cá cơm, cá thu, cá ngừ,…bỏ xương và giữ nguyên nội tạng, ướp với muối trắng và thảo dược, trải qua quá trình lên men dưới ánh nắng mặt trời cho đến khi trở thành thứ nước cốt sánh mịn, đó chính là garum. Garum sẽ được muối trong các bình gốm có chất chống mài mòn cao để đảm bảo garum không bị thấm ra ngoài trong quá trình ngâm ủ.

Di tích một lò garum ở Baelo Claudia, một thị trấn cổ La Mã nằm cách Tarifa 22km, gần làng Bolonia, phía nam Tây Ban Nha, trên bờ biển eo Gibraltar. Ảnh: Sưu tầm

Chúng được phân thành Garum thượng hạng với nguyên liệu làm từ cá thu, cá ngừ, dành riêng cho giới quý tộc. Những loại Garum được ủ bằng ruột cá, vây mang thừa là loại Garum rẻ tiền chủ yếu dành cho dân lao động hoặc nô lệ. Do sự quý hiếm của muối ở Châu Âu, nên một bình gốm Garum thời ấy có giá rất đắt, xấp xỉ 500USD thời nay.

Vậy, "tiền thân" của nước mắm hiện đai chính là garum, do đó có thể coi "cha đẻ" của nước mắm ngày nay chính là người La Mã cổ đại chứ không phải quốc gia châu Á nào.

Từ La Mã, nước mắm sang Chăm Pa theo con đường tơ lụa

Với sự phát triển của con đường tơ lụa trên biển từ thế kỷ IX, garum đã theo chân những thương buôn Ấn Độ du nhập vào Chăm Pa. Do đó, dù đế chế La Mã sụp đổ và Garum dần bị mai một tại Italia nhưng Garum không những không bị mất đi mà còn lan tỏa đến châu lục khác..

Garum là sản phẩm được mang giao thương với các nước thông qua con đường tơ lụa

Hải trình của con đường tơ lụa này xuất phát từ cực Tây thành Roma, qua các hải cảng trung cận đông như Cairo, men theo bờ biển Nam Ấn Độ,  qua Thái Lan, vòng xuống eo Malacca để vào Thái Bình Dương và cập bến tại vương quốc Chăm Pa nằm ngay cửa ngõ vùng biển này. Từ đây, các thương buôn Ấn Độ đã mang rất nhiều thứ truyền bá vào Chămpa. Họ còn dạy người dân nơi đây cách cách làm Garum và biến nó thành một loại gia vị phổ biến của người Champa tại Phan Thiết.

Như vậy, Champa chính là cái nôi, là nguồn gốc của nước mắm Việt Nam chứ không phải do Pháp du nhập vào khi xâm lăng nước ta.

Có phải chỉ người Việt mới biết làm nước mắm?

Xin nói ngay đây là một nhận định sai lầm. Cùng với Việt Nam, các quốc gia khác cũng có nước mắm. Ở Campuchia gọi là tuk trey, Indonesia là kecap ikan, Lào gọi nam paa, Malaysia là budu, Myanmar gọi ngagampyaye, Philippines là patis, Thái Lan gọi là nam pla/budu/thai pla; Nhật Bản gọi shiotsuru/ ishiri/ikanago-shoyu, Triều Tiên là myeol-chi-jeot-guk, Hàn Quốc là mochi aek chok (Mochi aek chok được làm từ cá cơm với quy trình và cách thức tương tự như cách làm nước mắm của người Việt nhưng người Hàn chỉ dùng nó để muối kim chi mà không dùng để ăn như người Việt).

TrungThành Foods kế thừa và phát huy nguồn gốc nước mắm Việt Nam

Do có nguồn cá biển phong phú, đặc biệt là cá cơm có độ đạm cao, vị ngọt đặc trưng, cùng với chất lượng muối biển, điều kiện khí hậu nắng, gió có nhiệt độ và độ ẩm cao giúp cho việc sản xuất nước mắm ở Phan Thiết được thuận lợi và phát triển. Chính vì vậy TrungThành đã lựa chọn và xây dựng Nhà máy sản xuất nước mắm tại đây và cho ra đời những dòng sản phẩm nước mắm ngon và có sản lượng lớn đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của người tiêu dùng khắp trong và ngoài nước.

Nhà thùng ủ mắm truyền thống của TrungThành Foods

Nước mắm được tạo ra từ những con cá cơm tươi ngon, được ướp chượp tối thiểu trong 12 tháng với biết bao công phu, tỉ mẩn để cho ra mẻ mắm thơm ngon đậm đà hương vị truyền thống. Với quy trình sản xuất đạt chuẩn, nguồn nguyên liệu đầu vào chất lượng cao, TrungThành luôn mang đến người tiêu dùng những sản phẩm vừa tốt vừa an toàn - qua đó khẳng định giá trị ẩm thực Việt Nam và TrungThành tự hào suốt 29 năm qua luôn luôn gìn giữ những giá trị cao quý đó.

Các sản phẩm nước mắm TrungThành

Nước mắm Trung Thành mang vị đặc trưng với vị mặn ở đầu lưỡi, ngọt hậu tự nhiên, màu nâu đỏ cánh gián, sóng sánh. Hương vị đậm đà, thơm ngon hảo hạng của các sản phẩm nước mắm TrungThành lưu giữ đậm nét hương vị mắm truyền thống luôn được yêu thích của người Việt.

Với hơn 2.000 năm từ khi xuất hiện và 300 phát triển tại Việt Nam, nước mắm đã trở thành quốc hồn, quốc túy của dân tộc, là niềm tự hào của đất nước ta, dân tộc ta trước bạn bè thế giới. TrungThành tự hào tiếp nối truyền thống của cha ông, giữ gìn, bảo tồn phát triển ngành sản xuất nước mắm truyền thống, đưa những chai nước mắm TrungThành đi đến kệ bếp của hàng triệu người dân Việt, thắp sáng niềm tin nước mắm truyền thống sẽ trở lại và được trân trọng như vật báu quốc gia đầy tinh túy và rất riêng của người Việt.

Diva Mỹ Linh kết hôn với nhạc sĩ Anh Quân vào năm 1998 khi anh đã có một cô con gái riêng. Sau khi kết hôn, nhạc sĩ Anh Quân cùng ban nhạc Anh Em đã góp phần đưa tên tuổi diva Mỹ Linh vang khắp làng nhạc Việt Nam.

Cả hai cũng khiến nhiều người ngưỡng mộ bởi hôn nhân bền chặt, hạnh phúc suốt gần 3 thập kỷ qua. Đặc biệt, tình yêu thương và cách cư xử văn minh của Mỹ Linh dành cho con riêng của chồng - Anna Trương - làm người hâm mộ xúc động.

Suốt nhiều năm qua, Mỹ Linh luôn xuất hiện đầy tình cảm với Anna trong tất cả dấu mốc cuộc đời của cô, từ cuộc sống đến sự nghiệp cho tới khi kết hôn và hiện tại.

Tổ ấm hạnh phúc của vợ chồng Mỹ Linh - Anh Quân (Ảnh: Facebook nhân vật).

Mới đây, diva làng nhạc Việt gây chú ý khi chia sẻ về tình yêu thương dành cho con riêng của chồng trên trang cá nhân. Trong bài đăng, Mỹ Linh nhớ lại khoảnh khắc lần đầu gặp con riêng của chồng, khi đó Anna mới 3 tuổi. Ban đầu Anna có sự "cảnh giác" với chị và phải mất một thời gian dài để họ mới có thể gọi nhau là "mẹ - con" thân tình.

"Lần đầu gặp cô bé lúc con lên 3 tuổi, đôi mắt nâu to lắm nên hàng mi dài cong vút cũng không làm nhỏ lại chút nào. Con nói tiếng Việt leo lẻo: "Ai gọi gì Anna đấy? Việc gì mà gọi Anna?". Đó là lần gặp gỡ đầu tiên đầy cảnh giác mà có vẻ như con cảm nhận có gì đó khác thường từ một trong những người bạn bình thường của bố.

Thế rồi mình về một nhà và con gọi mẹ: Từ cô Mỹ Linh sang "mama Linh" và rồi là tiếng "mẹ" đầy thân thương, ấm áp", Mỹ Linh kể.

Mỹ Linh dành lời khen Anna là "cô gái lai mà phong cách làm việc chỉn chu, chuyên nghiệp, ngay ngắn, thẳng thắn nhưng lại rất tình cảm, hoàn toàn là một người Việt Nam".

"Con thương mẹ, thương cha, thương ông bà, chăm sóc, chỉ dạy các em từng chút như một người mẹ thứ hai. Con luôn nhường nhịn trong nhiều chuyện để được yên ổn trong đời sống. Ở con có sự thấu hiểu sâu sắc, ngay từ lúc bé đã như một người trưởng thành", Mỹ Linh chia sẻ.

Hiện tại, Anna đã trưởng thành và tìm được hạnh phúc riêng. Mỹ Linh không giấu được niềm vui lớn lao này, chị tâm sự: "Hơn 1 năm nay, con đã tìm thấy người bạn đời con yêu thương và trân trọng. Bố mẹ mừng lắm con! Trên cõi đời mênh mông này, tìm thấy một người nắm bàn tay mình mọi lúc vui hay buồn, khó khăn, hoạn nạn thì như người trúng số độc đắc".

Mỹ Linh sau đó bày tỏ sự lưu luyến khi tiễn con riêng của chồng trở lại Mỹ, chị nhắn nhủ tới Anna: "Mẹ yêu con lắm con gái à! Con đi mạnh khỏe, sớm gặp nhau con nhé, chị hai của các em".

Anna và chồng (Ảnh: Facebook nhân vật).

Trao đổi với phóng viên Dân trí, Mỹ Linh xác nhận chia sẻ của mình trên trang cá nhân. Dưới bài viết của nữ ca sĩ, nhiều người tỏ ra ngưỡng mộ tình cảm chân thành của chị dành cho Anna. Thậm chí, có người cho rằng, chính tình yêu thương khiến Mỹ Linh và con riêng của chồng ngày càng giống nhau hơn dù không cùng huyết thống.

Khán giả bình luận: "Tình yêu quá lớn, chị Anna nhìn giống cô Linh luôn", "Những lời nhắn gửi đầy yêu thương từ người mẹ", "Làm mẹ đã khó, làm người mẹ thứ 2 còn khó hơn gấp nhiều lần. Em rất trân trọng tình cảm chị dành cho bé. Ngưỡng mộ chị Mỹ Linh từ sự nghiệp đến cuộc sống, con người chị thật tử tế và chân thành"...

Anna Trương sinh năm 1994, là con gái của nhạc sĩ Anh Quân và một phụ nữ người Đức. Anna sớm bộc lộ năng khiếu nghệ thuật, từng xuất hiện cùng Mỹ Linh trên nhiều sân khấu âm nhạc. Sau khi hoàn thành xong việc học, cô công tác tại một phòng thu tại Mỹ và đảm nhận vai trò nhà sản xuất âm nhạc.

Hôn phu của Anna tên đầy đủ là Eric Derwallis, đang sống và làm việc tại Los Angeles (Mỹ). Cặp đôi đã có hơn 6 năm hẹn hò trước khi quyết định đi đến hôn nhân. Cả hai nên duyên khi gặp nhau trong ban nhạc Lands - nơi Anna giữ vai trò hát chính còn Eric chơi trống.

Ái nữ nhà Mỹ Linh từng chia sẻ, cả hai người hòa hợp, có chung nhiều sở thích, thường xuyên chia sẻ những điều trong công việc và cuộc sống. Eric Derwallis được lòng nhà vợ vì hiền lành, thân thiện. Trong thời gian hẹn hò, cả hai nhiều lần về Việt Nam biểu diễn và gặp gỡ gia đình vợ.